Europese energierotonde

Het tegengaan van klimaatopwarming door vermindering van de CO2 uitstoot vergt ingrijpende maatregelen, die iedere burger vroeg of laat zullen raken. De bereidheid hiervoor zal groter zijn in het geval de klimaatmaatregelen ook ernstige problemen rondom natuur, milieu en eigen gezondheid oplossen. Voorwaarde is dat de CO2-maatregelen zo worden gekozen dat ze breder werken dan alleen op het klimaat. 

Mensen zijn gespecialiseerd in het bedenken van eenvoudige antwoorden op ongrijpbare zaken, met als doel angsten en onzekerheden weg te nemen. De rauwe werkelijkheid is daarentegen complex, vaak op toeval gebaseerd en chaotisch, met een hele waaier aan mogelijkheden.  
Iedereen die zich ’n beetje verdiept in weer en klimaat weet dat alleen krachtige computers en geavanceerde modellen hiermee enigszins overweg kunnen.
Omdat er sprake is van tientallen zowel positieve als negatieve terugkoppelingen blijft alles in een waas van onzekerheid hangen, vandaar de grote bandbreedten bij klimaatvoorspellingen. Voorbeeld van een negatieve reactie bij klimaatopwarming is dat de golfstroom kan afzwakken of wegvallen, waardoor het in Europa juist kouder zou worden.
De meest kenmerkende eigenschap van het klimaat in de afgelopen miljoenen jaren is de continue verandering ervan, met lange ijstijden en korte warme tijden (zie plaatje). In ijstijden schommelde het klimaat van koud naar bitterkoud, kon de zeespiegel wel 125 meter lager liggen dan nu en strekte het honderden meters tot kilometers dikke landijs zich uit van de Noordpool tot halverwege Engeland, Nederland, Duitsland en Polen. In de korte warme tijden -zoals die waarin we nu leven- heerste er een meer gelijkmatige temperatuur en was de zeespiegel ongeveer even hoog als nu (soms enkele meters hoger). De afwisseling tussen ijstijden en warme tijden kon ontstaan door een combinatie van wisselingen in zonne-instraling (Milankoviç parameters), de aanwezigheid van grote landmassa’s op of nabij de polen en het feit dat zeestromingen de polen niet voldoende kunnen opwarmen.
Een laag basisgehalte aan CO2 in de lucht bevordert deze klimaatafwisseling.
Wetenschappelijk is vanuit ijsonderzoek in Antarctica en Groenland aangetoond dat het CO2 gehalte in de lucht de klimaatveranderingen volgt en niet andersom. De trigger voor het ontstaan van een ijstijd of warme tijd is dus niet het CO2 gehalte, maar de verandering van zonne-instraling in combinatie met bovengenoemde factoren. Bij een hoog gehalte aan CO2 lijkt de trigger echter lastiger in werking gezet te worden.

Het klopt dat het CO2 gehalte in de lucht momenteel historisch hoog is (bijna even hoog als 3 miljoen jaar geleden), maar of dit de intrede van een nieuwe ijstijd kan vertragen blijft onzeker, juist vanwege de vele onvoorspelbare terugkoppelingen. Daarnaast moeten we eerlijk zijn: de impact van een ijstijd op de wereld zal wellicht groter zijn dan die van de nu voorziene klimaatopwarming en zeespiegelrijzing. Zoals in onderstaande figuur is te zien konden klimaatovergangen, waarbij de gemiddelde temperatuur op aarde tot wel 8 graden kon stijgen of dalen, ook in het verleden binnen twee generaties plaatsvinden, net zoals nu met de klimaatopwarming wordt voorzien.
Verschil en onzekerheid is dat de mens hiervoor nu voor het eerst verantwoordelijk is, prestaties uit het verleden bieden dus geen garantie voor de toekomst.   

Vandaar dus toch maar volop inzetten op CO2-reductie. Dit zorgt bovendien voor een enorme verbetering van onze gezondheid, natuur en milieu. Vijf voor twaalf geldt niet alleen voor het klimaat, maar ook voor onze biodiversiteit, milieu, (grond)water en gezondheid.
Door het in 200 jaar opbranden van in honderden miljoenen jaren in de bodem afgezette bruinkool, steenkool, aardolie en gas en het verstoken van hout en biomassa wordt de natuur aangetast en de aarde vervuild met honderden gezondheids- en milieuschadelijke stoffen.
Zo is verbranding in houtkachels, open haarden en kleinschalige biomassa-installaties verantwoordelijk voor het overgrote deel van de uitstoot van het zwaar kankerverwekkende dioxine.

Vandaar dat we dus beter klimaatmaatregelen kunnen toepassen waar geen CO2, maar ook geen milieuverontreinigende en gezondheidsschadelijke stoffen vrijkomen. Het besef dat het niet alleen om CO2 draait, maar ook om natuur, milieu en gezondheid zal het draagvlak voor het nemen van maatregelen aanzienlijk verhogen. Men zal dan ook inzien dat maatregelen als CO2-opslag en verbranding van biomassa weliswaar zorgen voor het tegengaan van klimaatopwarming, maar niet voor een schonere en veiligere omgeving, met alle gevolgen van dien, zoals blijkt uit recent gezondheidsonderzoek bij Rijnmond, Schiphol en Tata Steel.

In plaats van ieder land voor zich, zouden we in Europees verband moeten nadenken over een zo efficiënt mogelijke duurzame energievoorziening. Een toekomstbestendige Europese energierotonde die op termijn voornamelijk wordt gevoed met zonne-energie uit Spanje, waarbij de opgewekte zonne-elektriciteit in daluren wordt omgezet in waterstof. Bepaalde vormen van industrie en verkeer (zoals vliegtuigen en schepen) kunnen met elektriciteit niet uit de voeten. Waterstof vormt dan een goed milieu- en gezondheidsvriendelijk alternatief.
We zien dat Europese samenwerking in het huidige geopolitieke landschap cruciaal is en ook vruchten afwerpt op tal van terreinen. Op energiegebied is het jammer genoeg vaak nog een kwestie van creatief CO2-boekhouden, zonder na te denken over een duurzaam en multifunctioneel energiesysteem.
Op het topje van de ijsberg is het nu uitkijken naar een Green Deal 2.0.