De volgende game changer?

Na een evolutie van 7 miljoen jaar rondtrekkende jager-verzamelaars, en de recente periode van 10.000 jaar waarin de mens zich op één plek ging vestigen en ging gedragen als landbouw-, industrie- of kennisslaaf van een kleine rijke en machtige elite, lijkt vanwege de recente bevolkingsexplosie de tijd opnieuw rijp voor een grensverleggende vernieuwing.
De afgelopen 50 jaar is de wereldbevolking verdubbeld van 4 naar 8 miljard mensen.
Naar verwachting zal de explosieve groei van de wereldbevolking vanwege de hogere welvaart rond 2065 stabiliseren op een aantal van rond de 10 miljard. 
De vraag is of er jaar in jaar uit voor al die miljarden mensen wel genoeg voedsel, energie en grondstoffen zal zijn voor eerste levensbehoeften en producten die ze nodig hebben.
Waarom zou dan juist nu het kantelpunt zijn aangebroken?
Dit heeft te maken met het feit dat de mens voor het eerst sinds haar bestaan wordt geconfronteerd met moeilijk op te lossen wereldwijde problemen, zoals abrupte klimaatopwarming, milieuvervuiling en een dreigend tekort aan gezond voedsel, water en grondstoffen. 
In het verleden zijn er vele problemen geweest die de mens gemakkelijk heeft kunnen oplossen zonder dat wezenlijke veranderingen in haar samenlevingen nodig waren. Denk bijvoorbeeld aan het oplossen van het gat in de ozonlaag.
Om de problemen waar we nu tegenaan lopen op te lossen is echter meer nodig, namelijk veranderingen die tot de kern en haarvaten van de bestaande samenlevingen doordringen. Niet op één vlak, maar door de hele samenleving heen, een verandering van de waarden en normen, van de “way of life”.
Oplossingen die veranderingen vergen van de huidige samenlevingen kunnen door innovaties en nieuwe ontwikkelingen, zoals mechanisering, automatisering, robotisering, digitalisering en globalisering makkelijker worden doorgevoerd. Bovendien is er steeds meer besef dat voor een echte oplossing van de problemen de van elkaar afhankelijke landen en samenlevingen op wereldschaal de handen ineen moeten slaan. Wat goed is voor mijn wereld wordt dan goed voor mijn groep, en wat goed is voor mijn groep is goed voor mij, het begin van de maakbare aarde, met wereldburgers als sociaal netwerk.
Deze verandering in de mindset van mensen van afzonderlijke landen naar de aarde als geheel is weerbarstig en moeilijk, en zal waarschijnlijk met veel vallen en opstaan vorm krijgen. Niet iedereen zal bereid zijn haar verworvenheden en privileges op te offeren, zeker niet als de verwachting bestaat dat andere “clans” daarvan zouden kunnen profiteren. Mensen zullen vaak terugvallen op hun oude vertrouwde principes van “eigen volk eerst”.
Echter door de wereldwijde fysieke en virtuele contacten zullen we buitenstaanders hopelijk steeds meer gaan ervaren als deugende lotgenoten, ook al maken ze deel uit van andere culturen, rassen, landen of (geloofs)groepen (Bregman, 2019).
Om de wereldwijde problemen binnen de perken te houden zullen we solidair moeten zijn met de hele wereldbevolking, zoveel mogelijk alles delen en de aarde, met haar planten- en dierenrijk, respectvol en als goed rentmeester behandelen.
Samenlevingen zouden meer op lenen en (her)gebruik moeten zijn gebaseerd dan op eigendom, en uiteindelijk steeds meer moeten overgaan van geld gedreven naar zingevings gedreven.
Hiervoor zijn op verschillende terreinen transities noodzakelijk, zoals energie, voedsel, mobiliteit, grondstoffen, arbeid, geld, informatica, economie, gezondheid en geloof.
Belangrijk hierbij is een herverdeling van de welvaart, met als bijkomend voordeel dat de bevolkingstoename van de nu armere landen dan sneller zal afnemen. 

Energie en grondstoffen

De verbranding van fossiele brandstoffen is verantwoordelijk voor ongeveer 75% van de wereldwijde CO2 emissie (waarvan een derde deel door transport). Vrijwel alle energie op aarde komt van de zon. In de natuur wordt deze energie via fotosynthese omgezet in plantenmateriaal dat de mens na honderden miljoenen jaren van accumulatie gebruikt als fossiele energie. Net als wind- en waterenergie werkt energie via fotosynthese via een omweg. Het directe zonlicht aan de randen van woestijnen in zonneparken omzetten in energie is efficiënter. Deze parken liggen verspreid over de wereld aangezien ieder werelddeel over ’n woestijn beschikt. Overtollige energie kan ter plekke worden omgezet in waterstof. Elektriciteitsnetwerken en waterstof pijpleidingen zouden hier vandaan naar de bewoonde wereld kunnen worden geleid. Waterstof kan dan worden gebruikt als energiedrager voor systemen waar elektriciteit geen uitkomst biedt (zoals bijvoorbeeld vliegtuigen en schepen). 
De huidige decentrale omschakeling naar windmolens en zonne-energie op daken en weilanden moet worden gezien als een inefficiënte tijdelijke oplossing, als voorganger van centrale opwekking in bijvoorbeeld de Sahara.
Vanwege de gezondheidsrisico’s bij het delven van uranium, de mogelijkheid van ongelukken door natuurrampen en aanslagen, misbruik ervan door terroristen en de problemen met het tienduizenden jaren actief blijvende kernafval, zou ook kernenergie als tijdelijk alternatief voor zonne-energie moeten worden gezien. Bovendien is ook uranium een fossiele en eindige grondstof.
Bij energie kunnen we gebruik maken van een onuitputtelijke bron van zonne-energie, maar bij grondstoffen ligt dat voorlopig wat moeilijker. De maatschappij van de toekomst zal op hergebruik, zuinig gebruik en eigen productie van grondstoffen moeten draaien. Bij de eigen productie gaat het om het samenstellen van grondstoffen uit oneindig voorradige chemische stoffen zoals silicium en koolstof. Zoals we hierboven hebben gezien kan de energie die hiervoor nodig is in grote hoeveelheden worden opgewekt aan de randen van woestijnen. Ook hier moet het winnen van grondstoffen in fumarolen op de oceaanbodem als tijdelijke oplossing worden gezien.
Het uiteindelijke doel is een wereld waarin alle materialen worden hergebruikt, net zoals in de natuur, daar bestaat geen afval. 

Voedsel en gezondheid

Wereldwijd is de land- en bosbouw en grondgebruik (zoals oxidatie van veenbodems) verantwoordelijk voor 25% van de CO2 uitstoot. Ook hier moet dus wezenlijk iets veranderen.
We zullen steeds meer toe moeten naar een systeem waarbij onze voeding op ’n industriële manier worden verbouwd, gekweekt of gekloond. 
Het vermijden van eiwitten afkomstig van levende dieren is prioriteit nummer één.
Eiwitrijke plantaardige voedingsstoffen kunnen in zee worden gekweekt, maar ook in hydroculturen op land. Daarnaast zullen gekloonde eiwitten fabrieksmatig kunnen worden geproduceerd en omgezet in producten als vlees, melk en kaas. Op deze manier kan de mens voorzien in haar eiwitbehoefte zonder de aarde uit te putten, te verontreinigen en op te warmen.
Er zal dan wereldwijd steeds minder oppervlakte nodig zijn voor veeteelt, veevoeder en  landbouwgewassen, met meer ruimte voor natuur. Bij een wereldbevolking van 10 miljard is dit positief voor het welbevinden van de mens, de biodiversiteit en de (medische) wetenschap.
Door recente ontwikkelingen op het gebied van gentechnologie (zoals CRISPR) en nanotechnologie ontstaan behalve voor voedsel ook voor de menselijke gezondheid talrijke nieuwe mogelijkheden. Zoals het fabrieksmatig produceren van menselijke organen waardoor de jarenlange wachtlijsten voor orgaandonaties tot het verleden gaan behoren.
Of het toedienen van nanomateriaal in de bloedbaan dat de gezondheid van de mens 24/7 controleert (Harari, 2018).
Dit alles vereist wel wereldwijde afspraken, financiële herverdeling en samenwerking, want landen in armoede zullen niet snel meewerken.

Mobiliteit

Vanwege het gebruik van fossiele brandstoffen is de wereldwijde mobiliteit verantwoordelijk voor circa 25% van de CO2 uitstoot. Ook hier is een ingrijpende verandering nodig die kan meeliften met de hierboven genoemde energietransitie.
Door de energietransitie zal elektriciteit vrijwel onbeperkt voorradig zijn, waardoor alle vormen van mobiliteit die nu gebruik maken van fossiele brandstoffen straks kunnen overstappen op duurzame elektriciteit. Vliegtuigen en lange afstand vervoer over water kunnen in dat geval overgaan op duurzaam geproduceerde waterstof. 
Over land kunnen korte afstand vluchten zoveel mogelijk worden vervangen door vacuüm buizentransport, waarmee dezelfde snelheden kunnen worden behaald als met vliegtuigen. 

Arbeid

Jagers-verzamelaars kenden het woord arbeid niet, ze joegen, verzamelden, onderhielden hun tijdelijke onderkomens en vuurplaatsen, maakten jacht- en gebruiksvoorwerpen van huiden, been, hout en vuursteen, waren druk met bereiding van eten, kinderen en hun sociale netwerk, zoals het onderhouden van contacten met naburige bevriende clans, het organiseren van samenkomsten met rituelen, dans, muziek, kunst, spiritualiteit en magie (het zingevingsspectrum), het gezamenlijk oplossen van vetes en conflicten en natuurlijk met nietsdoen, ’n beetje luieren en praten over andere clanleden (net zoals dieren ’n groot deel van de dag niets doen). Dit alles als respectvolle rentmeesters in harmonie met hun natuurlijke omgeving, gebaseerd op het met zo weinig mogelijk energie in stand houden van de soort. Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat jager-verzamelaars ongeveer de helft van de dag besteden aan luieren, zingeving en praten (en roddelen). 
Door de voortgaande mechanisering, automatisering, robotisering, gentechnologie en digitalisering in onze moderne samenlevingen wordt “ouderwetse arbeid”, die sinds de landbouwrevolutie gemeengoed was, steeds zeldzamer. Door deze ontwikkelingen is er gewoonweg minder arbeid nodig zodat onze samenlevingen steeds meer richting jager-verzamelaar organisaties opschuiven, met veel tijd voor ontspanning, recreatie, praten, zingeving, kunst, milieu, rentmeesterschap, verbondenheid en (zelf)reflectie.  
Dit biedt kansen voor het oplossen van de wereldwijde problemen, omdat zaken als goed rentmeesterschap, zorg voor natuur en milieu en verbondenheid met andere wereldbewoners, belangrijk zijn voor het bereiken van duurzame oplossingen.
Voorwaarde is wel dat de ideologie van marktwerking en het kwantitatieve vooruitgangsdenken (kapitalisme) wordt losgelaten, het zou vanaf nu moeten gaan om zaken als wederkerigheid, voor wat hoort wat, samenwerking, welzijn, gezamenlijkheid, compassie, verbondenheid, zingeving, duurzaamheid, rentmeesterschap en kwaliteit van leven. Wereldwijde samenwerking zal meer opleveren dan de vandaag de dag op handen gedragen economische strategie van bezitsdrang, competitie, concurrentie en marktwerking, met flitskapitaal van algoritmisch gestuurde hedgefondsen als ultieme boosdoener.

Inkomen

In jager-verzamelaar clans bestond geen geld, inkomen en privébezit, alles werd gedeeld, er was onderlinge gelijkheid en besluiten werden gezamenlijk genomen.
In onze moderne samenlevingen wordt het steeds duidelijker dat belasting op arbeid in feite zou moeten worden vervangen door belasting op grondstoffen en gebruik. Daarnaast zouden de onrechtvaardige en buitensporig grote inkomensverschillen moeten worden verkleind door het gezamenlijk verzorgen van basisvoorzieningen en -inkomen voor iedereen, waarbij solidaire en compassievolle rijken meer betalen dan de armen. Solidariteit met andere wereldburgers betekent ook het opheffen van inkomensverschillen tussen continenten.
Een hogere vermogens- en erfbelasting zou kunnen zorgen voor een rechtvaardigere verdeling van de welvaart, op dit moment bezit 1% van de wereldbevolking 50% van het mondiale vermogen (10% van wereldbevolking bezit zelfs 95% van het wereldwijd vermogen; van Rietbergen, 2020). 

Conflicten

Door het wereldwijde netwerk aan energie- en grondstoffenwinning, financiële transacties, productie, handel (o.a. door multinationals), vervoer, toerisme, georganiseerde misdaad en digitale (tele)communicatie beseffen burgers van individuele samenlevingen steeds meer dat ze als wereldburgers van elkaar afhankelijk zijn. Op deze manier zien we dat identificatie en aansluiting bij een vertrouwde groep zich in de tijd verplaatst van de clan (en haar sociale netwerk), naar landbouwsamenlevingen, natiestaten (landen) en ten slotte naar een alomvattende wereldorde. Ook de huidige Corona pandemie en aandelenbeurzen laten zien hoe iedereen op deze wereld elkaar beïnvloedt.
De wereld zou de mondiaal georganiseerde (drugs)misdaad, terrorisme en financiële corruptie en belastingontduiking gezamenlijk moeten aanpakken en net zoals vroeger bij de jager-verzamelaar clans moeten buitensluiten. Een verschuiving dus van grootschalige oorlogen tussen landen naar een wereldwijde gezamenlijke aanpak van mondiale misstanden. Dit geldt ook voor het gezamenlijk bedenken van oplossingen voor digitaal terrorisme, zoals digitale volg- en puntensystemen, datamisbruik, fake news en digitaal aanpassen van beeldmateriaal (deep fake).
Zo zou een mondiaal uniform beeldmerk voor de echtheid van nieuws en beeldmateriaal oplossing kunnen bieden, waardoor gebruikers in één oogopslag kunnen zien dat er niet mee is gemanipuleerd. 

Geloof

Grote godsdiensten zoals Christendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme en het Jodendom, die voor de noodzakelijke cohesie hebben gezorgd in talloze landbouwsamenlevingen en industriestaten, gaan er allemaal vanuit dat de mens het middelpunt vormt van het universum, en dat er leven na de dood zou zijn (al dan niet in de vorm van reïncarnatie).
Dit was nodig omdat de miljoenen mensen tellende samenlevingen anders niet konden functioneren. We waren immers 7 miljoen jaar jager-verzamelaar clans van maximaal 50 personen gewend, met een netwerk van naburige bevriende clans van nooit meer dan ’n paar honderd mensen.
Godsdiensten hebben echter tot gevolg dat groepen mensen die een geloof aanhangen, vaak vreemden die dat niet doen veroordelen, of in ieder geval niet omarmen. Ze identificeren zich alleen met de geloofsgroep en scheiden zich in die zin van andersdenkenden in de wereld af. De mondiale problemen van deze tijd kunnen echter alleen door wereldwijde samenwerking worden opgelost en traditionele landstaten en geloven zouden dit niet in de weg mogen staan.
Gelukkig is er in de wereld een trend naar seculariteit waarneembaar, waarbij zingeving, zelfexpressie, welzijn en duurzaamheid voorop staan.
Ondanks de achterhoede gevechten rondom macht, zowel bij politieke als geestelijke leiders, zal het nationalisme, racisme en geloofsdenken hopelijk steeds meer afbrokkelen ten gunste van internationaal rentmeesterschap en seculiere zingeving.
Niet alles draait om de mens, we zijn nog steeds gewoon onderdeel van het universum en voor een groot deel afhankelijk van toeval.