OP ZOEK NAAR ZEKERHEID

Het succesverhaal

Door het gebruik van gereedschappen, taal en vuur ontwikkelde de mens mogelijkheden haar omgeving te beïnvloeden. Een sneeuwbaleffect zorgde voor een steeds complexer brein, waardoor er naast intuïtief en instinctief overleven en voortplanten plek ontstond voor (zelf)bewustzijn. Uiteindelijk ontwikkelde de mens hierdoor als eerste in het dierenrijk een inbeeldingsvermogen. Dit bood ongekende mogelijkheden haar omgeving nog verder te beïnvloeden. Zij kreeg door zelf bedachte werkelijkheden zoals natuurgeloven ook spirituele grip op haar omgeving.

Zo ontstond het idee van de mens als heerser over haar omgeving, de mens die alle omgevingen van ijsvlaktes tot woestijnen, van kusten tot bergketens kon bevolken. In feite begon hier de technologische en spirituele wedloop, een nieuwe weg was ingeslagen, de maakbare samenleving was geboren. 

Onzekerheid als bijvangst

Als nevenproduct zorgde de ontwikkeling van de (bewuste) hersenen voor nieuwe vragen als de reden van het bestaan en de dood, met een intrinsiek onzekerheidsgevoel tot gevolg. 

De (zelf)bewuste mens wilde begrijpen hoe de omgeving haar beïnvloedde en op welke manier zij dit proces kon sturen (later wetenschap genoemd)?
En wat onze rol op aarde was, wat er na de dood zou gebeuren (spiritualiteit). 
Het leidde tot een uniek, voorheen onbekend fenomeen, dat van de menselijke zoektocht naar zingeving en emotioneel welbevinden. Deze vaak existentiële zaken werden betrokken in een stelsel van rituelen, mythes en natuurgeloven, gebaseerd op reïncarnatie en verering van voorouders, dieren en objecten aan de hemel of om hen heen. 

Spiritualiteit als antwoord

De mens was, ondanks het groeiende (zelf)bewustzijn, voor haar overleving nog steeds grotendeels van onverklaarbare zaken in haar omgeving afhankelijk.
De “natuurgeloven” gaven aan de onbegrepen objecten een spirituele betekenis. Zaken als zon, regen, bliksem, maan, bomen, rivieren, voorouders en dieren die gunstig gestemd moesten worden door aanbidding, rituelen, offers en magie (soms met sjamanen als medium). Het draaide vooral om respect en instandhouding van cycli, van geboorte tot sterven, van ontkiemen tot afsterven, van regen tot zee, van zon naar maan, van dag naar nacht, van winter naar zomer, van regentijd naar droge tijd. Het was zaak de wakers van deze cycli tevreden te houden. 

De geloofsuitingen stonden in het teken van overleving en vormden de spirituele tak van steeds maakbaarder wordende culturen.
De mens had hier geen moeite mee omdat het abstract kunnen denken en verbeelden en het construeren van mythes, zingeving, fake news en nieuwe werkelijkheden eigenschappen zijn waar zij in uitblinkt. Het waren juist deze evolutionaire ontwikkelingen die uiteindelijk zorgden voor de menselijke suprematie over de andere levende wezens.
Dit en de hunkering naar sociale cohesie, deel uit te maken van een groep, vergrootte haar gevoel van zekerheid en heeft uiteindelijk bepaald wie we nu zijn en waar we nu staan. 

Godsdienst als landbouwvariant

Bij de overgang van rondtrekkende jager-verzamelaars naar sedentaire landbouwers ontstonden door integratie van de oude natuurgeloven met centralistisch georganiseerde landbouwsamenlevingen nieuwe godsdiensten.

Voor een deel bleef men geloven in reïncarnatie, anderen gingen over op geloof in het hiernamaals.
De landbouwgodsdiensten van de Egyptenaren, Joden, Inca's, Maya's en Azteken, Hindoes, Boeddhisten, Taoïsten, Grieken, Christenen en Islamieten werden gekenmerkt door een intensief samengaan van wereldlijke en kerkelijke elite.
Alle godsdiensten hanteerden normen en waarden hoe het best te leven voor de samenleving (en medemens), maar ook voor het persoonlijk emotioneel welbevinden.
Ze vormden bij de overgang van egalitaire jager-verzamelaar culturen naar centralistisch en hiërarchisch georganiseerde landbouwsamenlevingen een antwoord op de nog steeds actuele zingevingsvragen van de mens. 

Vanwege hun invloed en macht op de samenleving voegden de nieuwe landbouwgodsdiensten zich bij de hiërarchische elite.
Het idee hierbij was dat de steeds (zelf)bewustere mens in haar overlevingsdrang en zingevingsbehoefte bescherming en ondersteuning zocht in een bestuurlijke en geestelijke elite. Het centralistische bestuur en geloof met al haar nieuwe waarden, normen en gedragsregels zorgde ervoor dat de grote landbouwsamenlevingen konden floreren, met als resultaat dat een groot deel van de burger opbrengsten zonder individuele strijd werd afgedragen aan de hiërarchische elite.
Doordat de landbouwgodsdiensten een grote focus legden op het leven na de dood (via reïncarnatie of hiernamaals) werden veel zingevingsvragen van de zelfbewustere mens bevredigend beantwoord.
Het verkrijgen van welvaart, welzijn en nieuwe kennis (inclusief nieuwe horizonten) werden zo intrinsieke drijfveren van de mens.
Waarom, omdat zowel welvaart, welzijn als kennis zekerheid bood aan het bestaan.

Fake news en complottheorieën

Zoals hierboven geschetst wierp het nieuwe (zelf)bewustzijn een intrinsieke onzekerheid op, iets dat de mens zoveel mogelijk wilde voorkomen.
Groepsidentificatie, sociale cohesie en zelf bedachte zingevingsverklaringen zoals natuurgeloven, landbouwgodsdiensten of spirituele overtuigingen geven houvast, iets dat de latente onzekerheid tempert. Datzelfde geldt voor zelf verzonnen complottheorieën, want ook die geven zekerheid in een onzekere wereld.

Wat is de overeenkomst tussen de vier generaties op de foto?, ............ de zoektocht naar zekerheid.
Dit is 'n taaie kwestie, de relatie met toeval en wetenschap volgt in een andere blog.